ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

1.Khung cảnh thiên nhiên Tây Bắc và những nét phác họa ban đầu về đoàn quân Tây Tiến.
Bài thơ được khởi đầu bằng nỗi nhớ da diết bật lên thành tiếng gọi “Sông Mó xa rồi Tõy Tiến ơi”. Nỗi nhớ chơi vơi trào dâng trong lũng người, lan tỏa, ôm trùm cả không gian của núi rừng. Nỗi nhớ làm sống dậy trong tâm tưởng khung cảnh thiên nhiên Tây Bắc và hỡnh ảnh đoàn quân Tây Tiến.
a.Khung cảnh thiên nhiên Tây Bắc được tái hiện với vẻ đẹp hùng vĩ, hoang sơ và êm đềm, thơ mộng.
-Những địa danh cụ thể Sông Mó, Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông, Mai Châu … đưa người đọc đến với không gian mênh mông của miền Tây Bắc. Nơi đây có những chiều sương, đêm hơi huyền ảo, thơ mộng : Mường Lát hoa về trong đêm hơi. Câu thơ vừa diễn tả cảm giác ngỡ ngàng của người lính Tây Tiến đi giữa đêm sương nên đến thật gần mới chợt nhận ra sự hiện diện của một nhành hoa rừng, vừa khiến thiên nhiên trở nên có sức sống, có linh hồn. Tưởng như nhành hoa kia vừa từ đâu đó tỡm về mừng đón con người.
-Nơi đây cũng trập trùng những đèo dốc, núi non hiểm trở(dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm […] Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi). Bằng bút pháp lóng mạn và ngụn ngữ thơ giàu chất nhạc, chất hoa, Quang Dũng đó vẽ lờn bức tranh toàn cảnh của núi rừng Tây Bắc. Không giam được mở ra nhiều chiều : chiều cao đến sâu hút của những con dốc, chiều sâu của vực thẳm, bề rộng của những thung lũng đang trải ra sau màn mưa. Những từ láy tượng h́nh (Khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút, ….) khiến người đọc tưởng như có thể nh́n thấy những con đường quanh co, gập gềnh, những đỉnh đèo hoang vắng khuất cả vào mây trời. Hai vế của câu thơ thứ 3 tạo thành một đường gấp khúc mang dáng núi. Ba ḍng thơ đầu gồm nhiều thanh trắc diễn tả cái gập gềnh, hiểm trở của đèo dốc, nỗi nhọc nhằn của người đi,… câu thơ cuối lại toàn thanh bằng gợi vẻ êm đềm của không gian và trạng thái b́nh yên, thanh thản của tâm hồn. Những h́nh ảnh thơ độc đáo : Mưa giăng đầy biến thung lũng thành “xa khơi” và những ngôi nhà nơi xóm núi như cánh buồm thấp thoáng trên mặt biển. Những nét vẽ chắc khỏe, gân guốc ḥa cùng nét mềm mại, tạo nên vẻ hài ḥa cho bức tranh thiên nhiên.
-Vẻ đẹp hùng vĩ , hoang sơ của miền Tây Bắc c̣n được gợi nên qua chiều sâu của thời gian(Chiều chiều oai linh thác gầm thét – Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người). Chiều chiều, đêm đêm là những khoảng thời gian ta có thể cảm biết rơ nhất cái hoang vắng của chốn “Sơn lâm bóng cả cây già”. Những từ ngữ và h́nh ảnh nhân hóa được nhà thơ sử dụng để tô đậm ấn tượng về một vùng rừng núi hoang vu, dữ dội. Nơi đây, thiên nhiên hoang dă đă ngự trị và chiếm vai tṛ chúa tể. Địa danh Mường Hịch càng làm tăng thêm cảm giác rờn rợn về một đêm rừng bí ẩn có tiếng chân thú dữ ŕnh rập đâu đây …
b. H́nh ảnh đoàn quân Tây Tiến
-Trên nền khung cảnh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, thơ mộng, Quang Dũng đă phác họa những h́nh ảnh đầu tiên về đoàn quân Tây Tiến. Họ hiện lên với vẻ đẹp hồn nhiên, tinh nghịch qua cách nói hóm hỉnh “súng ngửi trời”. Nếu viết “súng chạm trời”, nhà thơ sẽ chỉ tả được độ cao của đỉnh dốc mà khi đứng trên đó, mũi súng của người lính Tây Tiến như chạm cả vào nền trời. C̣n ở đây, Quang Dũng đă gợi được cái “chất lính” trẻ chung, vẻ tươi mới và sức sống dào dạt trong tâm hồn người lính Tây Tiến.
-Ngay cả khi đối mặt với những mất mát, hi sinh, phong thái của họ vẫn ngang tàn, kiêu hănh : Anh bạn dăi dầu không bước nữa – Gục trên súng mũ bó quên đời. Cách miêu tả của nhà thơ khiến ta có cảm giác người lính ấy đă kiên cường đến tận hơi thở cuối cùng (gục trên súng mũ). Những h́nh ảnh không bước nữa … bỏ quên đời gợi vẻ bướng bỉnh, bất cần trước cái chết. Ra đi với ước nguyện xả thân v́ Tổ quốc, người lính Tây Tiến quả thực đă coi cái chết nhẹ tựa lông hồng !
-Trên con đường hành quân nhiều gian khổ, hi sinh, người lính Tây Tiến vẫn luôn t́m thấy niềm vui, niềm hạnh phúc trong t́nh quân dân ấm áp : Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói – Mai Châu mùa em thơm nếp xôi. Họ dừng chân nơi xóm núi sau chặng đường dài vất vả, quây quần cùng nhau bên những nồi cơm thơm làn hương gạo mới. Vây quanh họ là cả một “Mùa em” tươi tắn, trẻ chung, t́nh tứ ! Bao mệt nhọc tan biến hết trong phút giây êm đềm, lăng mạn. T́nh cảm quen thuộc của một thời kháng chiến đă được Quang Dũng thể hiện bằng cảm hứng lăng mạn, mang đậm bản sắc riêng của tâm hồn người lính Tây Tiến.
Có thể nói, ngay từ những nét phác họa ban đầu này, Quang Dũng đă thể hiện được vẻ đẹp hào hùng và ḥa hoa của đoàn quân Tây Tiến.

>>Xem tiếp